Antik çağlardan günümüze “kündür ağacı”

Umman’daki kurumlar, kündür ağacının (Boswellia) yetişmesi için uygun toprak ve iklime sahip Zufar’daki ekim alanlarının ulusal bir hazine olarak korunması için çaba sarf ediyor.

Yetkililer, yerel ve uluslararası talepleri göz önüne alarak ağacın yetiştirilmesi için çiftçileri teşvik ediyor, verimliliği artırmak için de gerekli koşulları sağlıyor.

Kündür ağacından elde edilen buhurun faydaları

Kündür ağacından elde edilen buhurun, tıpta astım ve hafızanın güçlendirilmesinde kullanılıyor.

İmam Şafii’nin buhuruyu, hafızayı harekete geçirmek için kullandığı hatta fazla kullandığı için rahatsızlandığı rivayet ediliyor.

Günümüzde hala tıp alanında kullanılan buhur hakkında Umman’daki Nizva Üniversitesi’nde araştırmalar yapılıyor.

Araştırmacılar, Umman’daki kündür ağacı buhurundaki bir maddeyi çoğaltarak saflaştırabildi. Uluslararası araştırmalar kapsamında bu maddenin, bazı kanser hücrelerini ortadan kaldırmada da etkili olduğu tespit edildi.

Antik dönemlere uzanan yolculuk

Umman tarihi konusunda uzman araştırmacı Salim Akil, “Kündür ağacı, medeniyetler boyunca kutsal sayılan ve önem atfedilen faaliyetlerde kullanılmış çok eski bir bitkidir” dedi.

Kündür ağacından elde edilen buhurun; antik Mısırlılar tarafından mumyalama, Romalılar döneminde tapınaklarda ve ayinlerde kullanılıyordu. Araplarda ise meclislerinde kullanıldığını söyleyen Akil, buhurun asırlardır vazgeçilmez bir ürün olduğuna değindi.

Dağ yamaçlarındaki çorak topraklarda yetişen Kündür ağacı sulamaya ihtiyaç duymayıp çiğ taneleriyle ıslandığını vurgulayan Akil, özellikle Hindistan, Umman, Yemen ve Somali’de yetiştiğini işaret etti.

Ağaca ilişkin efsaneler

Akil, Buhur ağacına ilişkin çok fazla efsanenin olduğunu anlattı:

“Bu efsanelerle, ağacın dikili olduğu alanların işgalinin önlenmesi amaçlanıyordu. Portekizliler ve Büyük İskender’in başarısız olduğu, Mısır Kraliçesi Hatşepsut’un ise Zufar’a büyük gemiler göndererek tonlarca buhuru ülkesine götürdüğü anlatılıyor.”

Akil, gün geçtikçe buhur kullanımının azaldığına ama Avrupa ülkelerine, Hindistan’a ve ABD’ye ticaretinin devam ettiğini söyledi.

Kündür ağacının çeşitleri

Ağacın en kalitelisinin Zufar iline nispetle “Zufari” olarak bilinen türü olduğunu söyleyen Akil, bu türün de “El-Cevheri”, “El-Haseki”, “En-Necidi” ve “Eş-Şezri” isimli çeşitleri bulunduğunu dile getirdi.

Akil, “El-Cevheri”nin de diğerleri arasında en iyisi olduğunun altını çizdi.

Umman’da “Eş-Şezri” türünden buhur üretmek için özel fabrikaların bulunduğunu söyleyen Akil, “Bu ağacın El-Cevheri adı verilen türü tıp alanında kullanılırken, güzel bir kokuya sahip Eş-Şezri ise tütsü yapımında kullanılıyor” dedi.

Akil, El-Haseki”nin ise Zufar ilindeki Hasek bölgesinden ismini aldığını, “Necidi”nin isminin ise dağlar ve çöller arasındaki Necid bölgesine dayandığını vurguladı.

Buhurun ağaçtan toplanması

Kündür ağacında mayıs ayında toplanmaya başlanan akmalar eylül ayına kadar sürüyor. Akil, bir ağaçtan yaklaşık 17 kilogram akma toplandığını vurguladı.

Ağaçların yetiştirildiği alanlara “menzil (ev)” denildiğini anlatan Akil, “menzil”lerin toprak sahiplerinden satın alındığını söyledi.

Akil, ağacın tüccar ve mülk sahiplerine ait olduğunu, mülk sahibi hayatını kaybettiğinde ağaçların başka bir kabileye geçmesini önlemek için miras olarak kadınlara bırakılmadığına değindi.

Zufar’daki kündür ağacının özelliği

Kündür ağaçlarının bulunduğu Vadi Duka bölgesi yetkilisi Ahmed Amir el-Avayid, “buhur bölgeleri” adıyla anılan 2002 UNESCO Dünya Mirası’na kayıtlı 4 bölge bulunduğunu, bunlardan birinin doğal diğerlerinin ise kültürel olduğunu anlattı.

Avayid, koruma altındaki Vadi Duka’nın doğal alanlardan biri olduğunu söyledi. Zufar’ın çok fazla ziyaretçi aldığına işaret eden Avayid, bazı turistlerin özellikle bu ağaçların bulunduğu dağlık alanlara, vadilere gittiğini vurguladı.

Avayid, Vadi Duka’da ziyaretçi kabulü için hazırlıklar yapıldığını dile getirdi.

Buhur ağacı türlerinden biri olan kündürün Zufar ilinde bulunan cinsinin diğerlerinden farklı olduğuna dikkat çeken Avayid, yetişmesi için özel bir iklime ihtiyaç duyduğundan Zufar’daki bu türü “nazlı” olarak isimlendirdiğini söyledi.

Avayid, petrolün bulunmasının insanları yorucu olmayan işlere yönelttiğine işaret ederek, şöyle konuştu:

“Bu durumda insanlar, yorucu bir uğraş olan kündür ağacı yetiştiriciliğinden kaçındı ve sivil alana yöneldi. Petrol alanındaki gelişmeler buhur ihracatını da etkiledi.”